Орусиядан келген күйүүчү майдын жана баанын абалы начарлоону улантууда. Сатып алуу бааларынын өсүшү токтобойт, анткени Орусиянын биржалык индекси бензинге да, дизелдик отунга да жума сайын жаңы рекорддорду коюп жатат. Маселен, АИ-92 Орусияда 70 миң рублга (сентябрдын башына карата +8%), ал эми жайкы дизель майы 73 миң рублга (сентябрь айынын башына +7%) жеткен. Суук түшө баштагандан баштап жай мезгилине караганда кымбат болгон сезондук, дизельдик кышкы отунга өткөрүү керек болот.
Россиядан Кыргызстанга күйүүчү май менен камсыз кылуучу негизги ишканалардын көбү экспортерлордун жаңы тизмеси бекитилмейинче Орусиядан көлөмдөрдү сатып алышпайт, алар Россия өкмөтүнүн демилгесине ылайык кирбей калышы мүмкүн.
Казакстан аркылуу транзит боюнча парадоксалдуу кырдаал түзүлдү, анын аймагы аркылуу Россиядан Кыргызстанга күйүүчү майды ташуу боюнча компаниялардын өтүнмөлөрү өтө чектелген. Чектөөлөр Казакстандын мунай базаларында дизелдик отундун ашыкча болушуна жана ага жараша ички темир жол тармагынын тыгынына байланыштуу. Ошол эле учурда Казакстан мыйзамдуу түрдө Кыргызстанга жетишпей жаткан мунай продуктуларын экспорттой албайт. Кырдаалды Россия менен Кыргызстандын ортосунда 2023-жылга белгиленген бажы алымсыз квоталардын жакын арада түгөнүп калышы менен курчутууда. Эгер битум үчүн квота сентябрда түгөнүп калса, бензин үчүн ал октябрда бүтүшү ыктымал. Квоталардын бүтүшү жеткирүүчүгө экспорттук алымдарды кошууну жана ошого жараша сатып алуу бааларынын кошумча жогорулашын билдирет.
1-таблица. Россиядан Кыргызстанга мунай продуктуларын жеткирүүнүн көлөмү.
| тыс. т | бензин | дизель | битум |
| январь | 58 | 27 | |
| февраль | 68 | 32 | 3 |
| март | 58 | 41 | 8 |
| апрель | 35 | 48 | 11 |
| май | 49 | 21 | 12 |
| июнь | 64 | 82 | 9 |
| июль | 39 | 41 | 7 |
| август | 17 | 24 | 7 |
| ЖАЛПЫ | 388 | 315 | 57 |
| 2023-жылга салыксыз квота | 460 | 485 | 60 |
| Сентябрь айына план | 36 | 28 | 7 |
Булак: Argus Media
Кыргызстандын күйүүчү май рыногу Россиядан келген күйүүчү майдын көбөйүшүн күтүп, эски калдыктарды сатууда. Ал эми көбөйүү бул мунай иштетүүчү заводдордо оңдоо иштери аяктагандан кийин гана болот — бул ноябрь айынан эрте эмес. Ошол убакытка чейин, рыноктун көптөгөн катышуучулары жөн гана жетиштүү күйүүчү май запасы жок болушу мүмкүн, ал эми май куюучу жайларда баалар орус баасынын динамикасынын негизинде, жок эле дегенде, 10% га жогорулашы мүмкүн. Ошол эле учурда рыноктун катышуучулары Кыргызстандын расмий бийлигинен күйүүчү май кризисинин алдын алуу үчүн өлкөнүн кызыкчылыгын алдыга жылдыра турган чоң үмүттөрү бар. Мисалы, Орусиядан алымсыз ташып келүүгө квоталардын көбөйүшү жана Кыргызстандын экспорту чектеле турган өлкөлөрдүн тизмесинен чыгарылуусу.
Булак: Кактус. медиа